اعسار مهریه در سال 1404 | شرایط،مدارک و مراحل (گام به گام)

مقدمه: وقتی پرداخت مهریه به صورت یکجا دشوار می‌شود

مهریه جزء مهم حقوق قانونی زوجه در عقد نکاح است. اما گاه شرایط مالی زوج به‌گونه‌ای است که پرداخت تمام مهریه به صورت یکجای آن امکان‌پذیر نیست. در این وضعیت، قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ امکان طرح دادخواست «اعسار از پرداخت مهریه» را پیش‌بینی کرده است تا عدالت و تعادل بین دو طرف حفظ شود. اگر شما به‌عنوان زوج یا زوجه با این موضوع درگیر هستید، داشتن راهنما و مشاور حقوقی معتبر می‌تواند تفاوت بین موفقیت و شکست دعاوی شما باشد.

فهرست مطالب

• مفهوم اعسار مهریه چیست؟
• مبنای قانونی و شرایط طرح دعوای اعسار
• مدارک و شواهد لازم برای اثبات اعسار
• مراحل عملی طرح دعوا و رسیدگی
• پیشنهاد دفاعی و استراتژی‌ های موفق در دعوای اعسار
• مقایسه وضعیت «اعسار پذیرفته» و «اعسار رد شده»
• نقش تخصصی گروه وکلای دادمهرا در دعاوی اعسار
• چالش‌ها و نکات منفی در دعاوی اعسار از پرداخت محکوم به ( پرداخت یکجای مهریه )
• سوالات متدوال درباره دعاوی اعسار
• جمع بندی

مفهوم اعسار مهریه چیست؟

واژه «اعسار» به معنای عجز و ناتوانی از پرداخت دین است. وقتی مرد (زوج) پس از صدور حکم قطعی محکوم به پرداخت مهریه می‌شود، اما توان مالی لازم برای پرداخت یکجای آن را ندارد، ممکن است بتواند با طرح دعوای اعسار از پرداخت محکوم به از دادگاه درخواست کند که اعسار وی را بپذیرد تا مهریه به صورت تقسیطی و با مهلت پرداخت نماید .

اعسار مهریه در حقوق ایران تضمینی است که قانونگذار برای مواردی که پرداخت نقدی مهریه از توان زوج خارج است در نظر گرفته است. در این حالت، دادگاه با بررسی وضعیت مالی زوج، تصمیم می‌گیرد آیا درخواست اعسار وی پذیرفته شود یا نه.

اگر اعسار پذیرفته شود:

• مهریه به صورت اقساطی تعیین می‌شود
• اجرای حکم مهریه به‌صورت یکباره متوقف می‌شود (موقتاً و تا زمانی که زوجه مال جدیدی از زوج پیدا ننموده و به دادگاه معرفی ننماید .)
• چنانچه اقساط پرداخت نشود، زوجه می‌تواند دوباره درخواست اجرا یا جلب کند.

اگر اعسار رد شود:

• حکم مهریه مانند قبل و به صورت یکجا قابل اجراست.
• اگر زوج محکوم به پرداخت شود و امتناع کند، ممکن است تأدیه فوری و حتی دستور جلب وی از طریق واحد اجرای احکام مدنی صادر شود.

پس مفهوم درخواست اعسار از پرداخت یکجای مهریه از ناحیه ی زوج نه فرار از پرداخت، بلکه راهکاری قانونی برای شرایط عدم استطاعت مالی زوج برای پرداخت یکجای مهریه است

مبنای قانونی و شرایط طرح دعوای اعسار

مبنای قانونی:

اعسار مهریه بر اساس قانون «نحوه اجرای محکومیت‌های مالی» مصوب ۱۳۹۴پذیرفته شده است. در این قانون، مدیون (زوج در اینجا) می‌تواند ادعای اعسار کند و از دادگاه تقاضای تقسیط بدهی خود را نماید.

ماده‌هایی از این قانون و آیین‌نامه‌های مرتبط، شرایط و تشریفات اعسار را تعیین کرده‌اند.

شرایط عمومی اعسار

برای اینکه دادگاه به دعوای اعسار مهریه ترتیب اثر دهد، باید شرایط زیر احراز شود:

شرایط عمومی اعسار از پرداخت مهریه

ردیف	شرط	توضیحات
۱	عدم تمکن مالی زوج	زوج باید ثابت کند که در حال حاضر توانایی پرداخت کامل مهریه را ندارد.
۲	عدم وجود اموال به نام زوج	در صورت داشتن اموال منقول یا غیرمنقول، دادگاه اعسار را نمی‌پذیرد.
۳	ارائه مدارک مالی معتبر	مدارکی مانند فیش حقوقی، اجاره‌نامه باید ضمیمه شود.
۴	تأیید شهود	دو شاهد آگاه از وضعیت مالی زوج باید در دادگاه شهادت دهند.
۵	عدم سوءاستفاده از اعسار	اگر ثابت شود زوج قصد فرار از پرداخت را دارد، اعسار رد می‌شود.
۶	پرداخت به صورت اقساطی	در صورت پذیرش اعسار، دادگاه مبلغ و زمان‌بندی اقساط را مشخص می‌کند.

مدارک و شواهد لازم برای اثبات اعسار

اثبات دعوای اعسار به مدارک و دلایل مستدل نیاز دارد. بدون مدارک کافی و مستدل، دعوای اعسار ممکن است به شکست بینجامد.

مدارک مالی و اموال

جدول اموال منقول و غیرمنقول: تمامی اموال اعم از خودرو، ملک، وسایل منزل، حساب بانک و سرمایه‌های کوچک باید فهرست شوند.

1. صورت‌حساب بانکی و گردش حساب‌ها
2. سابقه بیمه و فیش حقوقی
3. قرارداد کاری / سفته / قرارداد آزاد
4. مدارک هزینه‌های زندگی مانند اجاره، قبوض خدماتی، هزینه درمان و دارو
5. اظهارنامه مالیاتی (در صورت داشتن درآمد مشمول مالیات)

این مدارک به دادگاه کمک می‌کند وضعیت مالی واقعی زوج را تشخیص دهد.

استشهادیه و شهادت شهود

زوج باید دو شاهد مورد اعتماد معرفی کند که وضعیت مالی و عدم تمکن مالی وی را تأیید کنند. استشهادیه باید به صورت کتبی باشد و مشخصات کامل شهود، میزان اطلاع از وضعیت مالی زوج و مدت آشنایی را داشته باشد.

شهود باید بتوانند در دادگاه حاضر شوند. شهادت آنان در رأی دادگاه تأثیر بزرگی دارد.

مستندات دیگر و استعلام‌ها

هر نوع مدرک کمکی مانند اجاره‌نامه و فاکتور هزینه‌های جاری
دادگاه می تواند در صورت لزوم از ادارات یا بانک ها وضعیت دارایی زوج را استعلام نماید .

در صورت وجود، مدارک پزشکی (اگر دلیل ناتوانی جسمی در کار موثر باشد)

ترکیب این مدارک باید یک تصویر کاملاً شفاف از وضعیت مالی زوج به‌دست دهد. بدون این شفافیت، دادگاه ممکن است اعسار را نپذیرد یا نتواند تصمیم منصفانه ای بگیرد که از تضییع حقوق قانونی زوج جلوگیری شود.

مدارک و شواهد لازم برای اثبات اعسار مهریه

ردیف	نوع مدرک یا شاهد	توضیحات و اهمیت
۱	استشهادیه کتبی از شهود	حداقل دو نفر شاهد که آشنایی کافی با وضعیت مالی زوج دارند و در فرم استشهادیه وضعیت معیشت او را تأیید کنند.
۲	مدارک درآمدی	فیش حقوقی، قرارداد کاری، یا گواهی عدم اشتغال که نشان دهد درآمد فعلی پاسخگوی پرداخت نقدی مهریه نیست.
۳	اسناد بانکی	پرینت حساب بانکی ۶ ماه اخیر، جهت نشان دادن گردش مالی محدود یا بدهی‌های بانکی.
۴	مدارک بدهی و اقساط	اقساط وام، اجاره‌نامه یا سایر بدهی‌ها که در مجموع مانع پرداخت مهریه به صورت نقدی می‌شود.
۵	مدارک اموال و دارایی‌ها	ارائه مستندات مبنی بر نداشتن ملک، خودرو، حساب سپرده یا سهام قابل توجه.
۶	قبض‌ها و هزینه‌های زندگی	قبوض خدماتی، شهریه فرزندان، هزینه درمان یا اجاره مسکن برای اثبات هزینه‌های ضروری.
۷	اظهارنامه رسمی	متنی که در آن زوج با ذکر دلایل مالی و اجتماعی، درخواست اعسار را توضیح می‌دهد.
۸	سؤالات پاسخ داده‌شده توسط شهود در دادگاه	سؤالات قاضی درباره وضعیت مالی، شغل، بدهی‌ها و سبک زندگی برای بررسی صحت ادعای اعسار.

مراحل عملی طرح دعوا و رسیدگی

در این بخش مراحل عملی که یک فرد باید طی کند تا دعوای اعسار مهریه را طرح کند و روند رسیدگی چگونه است را گام به گام توضیح می‌دهم.

تنظیم دادخواست اعسار

اولین مرحله تدوین و تنظیم دادخواست اعسار است. دادخواست باید شامل:

1. مشخصات کامل زوج و زوجه
2. رفرنس حکم قطعی مهریه و اجراییه صادره
3. دلایل اعسار و استشهادیه شهود
4. فهرست اموال و دارایی‌ها
5. درخواست تقسیط مهریه با پیشنهاد قسط متناسب

تنظیم دقیق متن دادخواست حرفه‌ای نقش مهمی در قضاوت دادگاه دارد.

ثبت درخواست در دفتر خدمات قضایی

دادخواست پس از تنظیم باید در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شود. پس از ثبت، دادگاه صالح آن را به جریان می‌اندازد.

جلسه رسیدگی و استماع شهود

قاضی جلسه‌ای برای رسیدگی به دادخواست اعسار برگزار می‌کند. شهود در جلسه ی رسیدگی دعوت می‌شوند، سوگند می‌خورند و اظهارات خود را بیان می‌کنند. قاضی ضمن بررسی مدارک، شهود و استعلام‌ها، تصمیم می‌گیرد.

استعلام اداری و تطبیق مدارک

قاضی ممکن است استعلام‌هایی از ثبت اسناد، بانک‌ها و سازمان مالیاتی درخواست کند تا مدارک ارائه شده را تطبیق دهد. اگر مدارک و اظهارات همخوانی نداشته باشند، اعسار رد می‌شود.

صدور رأی دادگاه

اگر دعوای اعسار پذیرفته شود، دادگاه مهریه را به صورت اقساط تعیین می‌کند و اجرای مضمون حکم تا حدی تعلیق می‌شود. اگر رد شود، محکوم‌علیه مکلف به پرداخت نقدی مهریه است.

مراحل پس از رأی

• اگر اعسار پذیرفته شود، زوج موظف است اقساط را به موقع پرداخت کند
• چنانچه یک قسط پرداخت نشود، زوجه می‌تواند از دادگاه درخواست اجرا یا جلب زوج را نماید
• در صورت رد اعسار، زوجه می‌تواند پس از قطعیت حکم اجرای حکم را درخواست کند
• امکان درخواست تجدیدنظر نسبت به رای صادره وجود دارد و در هر صورت حق قانونی زوج می باشد .

پیشنهاد دفاعی و استراتژی‌ های موفق در دعوای اعسار

هر پرونده اعسار مهریه ویژگی‌های خاص خود را دارد، اما برخی راهبردها در همه پرونده‌ها کاربردی هستند:

پیشنهاد قسط منطقی و معقول

به‌جای درخواست قسط‌های ناچیز طولانی، پیشنهاد قسطی معقول بر مبنای وضعیت درآمد واقعی خود دهید تا دادگاه آن را بپذیرد.

شفافیت بی‌اغراق در ارائه وضعیت مالی

اغراق در نداشتن درآمد یا پنهان کردن دارایی خطرناک است و اگردر جریان رسیدگی یا پس از آن کشف شود، اعتماد دادگاه از بین می‌رود.

استفاده از کارشناسی مالی یا حسابداری

در برخی پرونده‌ها، کارشناس مالی می‌تواند وضعیت درآمد و هزینه‌های خانوادگی را به صورت دقیق تحلیل کند و به دادگاه کمک نماید.

مذاکره و صلح با زوجه پیش از دادگاه

گاهی پیشنهاد صلح مهریه یا تعدیل مبلغ کل در مقابل تقسیط می‌تواند بهترین راهکار برا حل مشکل شما باشد .

دفاع در مقابل ادعای مخفی کردن دارایی

اگر زوجه در راستای ادعای مخفی کردن اموال زوج تلاش کند درخواست اعسار وی رد شود باید بدانید در دست داشتن جزئیات اسناد بانکی و نقل و انتقالات یک سال اخیرتان مهم است.

پیگیری دقیق اقساط و نگهداری رسیدها

پس از صدور رأی اعسار، زوج باید دقیق اقساط را بپردازد و رسیدها را نگهدارد؛ چرا که در صورت اختلاف، رسیدها سند مهمی خواهند بود.

مقایسه وضعیت «اعسار پذیرفته» و «اعسار رد شده»

در جدول زیر مقایسه‌ای بین وضعیت‌هایی که دعوای اعسار پذیرفته شده یا رد شده را می‌بینید:

مقایسه شرایط اعسار پذیرفته‌شده و رد‌شده

ردیف	شرایط	اعسار پذیرفته‌شده	اعسار رد‌شده
۱	توانایی مالی زوج	ندارد (اثبات عدم تمکن مالی)	دارد یا نتوانسته اثبات کند
۲	وجود اموال منقول یا غیرمنقول	فاقد اموال یا اموال ناچیز	دارای ملک، خودرو یا سپرده بانکی
۳	مدارک مالی و شهود	مدارک کافی + دو شاهد معتبر	مدارک ناقص یا شهود غیرمعتبر
۴	قصد فرار از پرداخت مهریه	ندارد، نیت واقعی برای پرداخت اقساط	دارد یا پنهان‌کاری مالی انجام داده
۵	نتیجه نهایی دادگاه	پذیرش اعسار و تعیین اقساط	رد اعسار و صدور اجراییه مهریه
۶	وضعیت پرداخت پس از حکم	مهریه به صورت اقساطی پرداخت می‌شود	زوج ملزم به پرداخت کامل یا توقیف اموال

این مقایسه نشان می‌دهد که پذیرش اعسار شرایطی دارد که رعایت آن‌ها برای موفقیت در دعاوی حیاتی است.

نقش تخصصی گروه وکلای دادمهرا در دعاوی اعسار

در مجموعه گروه وکلای دادمهرا، تخصص جناب آقای علی کردی اردکانی و خانم سحر تنی نقطه قوت بزرگ در پرونده‌های اعسار است:

آقای علی کردی اردکانی با تجربه در دعاوی پیچیده، شناخت عمیق از اقتصاد خانواده، درآمد و مخارج دارد

خانم سحر تنی تخصص در دعاوی ملکی، ثبتی و دعاوی خانوادگی دارند و در تنظیم دقیق اسناد مالی مهارت دارند

با همکاری دو نفر، پرونده از لحاظ مالی و خانوادگی دیده می‌شود

وظایف آن‌ها در پرونده اعسار عبارت است از:

1. تحلیل وضعیت مالی زوج و تعیین استراتژی دقیق برای پیشبرد هدف نهایی شما که تقسط مهریه می باشد
2. تدوین دادخواست و تنظیم استشهادیه و فهرست اموال
3. جمع‌آوری مدارک و پیگیری استعلام‌ها
4. دفاع در دادگاه و استماع شهود
5. مذاکره یا صلح با زوجه در صورت امکان( لازم به ذکر است که این مورد ممکن است اولین قدم باشد یا نیاز باشد در موقع مناسب و با توجه به شرایط به کار گرفته شود .)
6. نظارت بر مراحل پس از صدور رأی و قطعیت آن و پیگیری اجرای حکم

داشتن وکیل آگاه در این مسیر باعث می‌شود احتمال موفقیت بسیار بالاتر برود و کلیت پرونده با دقت و اعتماد پیش رود.

چالش‌ها و نکات منفی در دعاوی اعسار از پرداخت محکوم به ( پرداخت یکجای مهریه )

در دعاوی اعسار مهریه ممکن است با موانع زیر مواجه شوید:

• ادعای زوجه مبنی بر تمکن مالی مخفی
• استعلام ثبت املاک و کشف دارایی‌های نهان
• شکاف و تناقض بین اظهارات شهود و مدارک رسمی
• تأخیر در ارائه مدارک استعلامی
• پرداخت نکردن اقساط در موعد مقرر
• رد دعوای اعسار به دلیل نقص مدارک
• مشکلات تجدیدنظر در آرای دادگاه بدوی

برای عبور از این چالش‌ها، توصیه می‌کنم از همان ابتدا با برنامه و مشاوره حقوقی پیش بروید و از وقوع اشتباهات ابتدایی که باعث اطاله ی دادرسی و فرسایشی شدن کار برای شما می شود پرهیز نمایید.

سوالات متدوال درباره دعاوی اعسار

جمع بندی

در این مقاله مفصل، موضوع اعسار مهریه را با دید حقوقی، عملی و دفاعی بررسی کردیم. از مفهوم، مبانی قانونی، مدارک لازم، مراحل دعاوی، استراتژی‌ها، نقش وکلای دادمهرا و چالش‌ها صحبت کردیم.

اگر شما در موقعیتی هستید که مهریه حق قانونی شماست یا محکوم به پرداخت آن هستید و توان پرداخت نقدی ندارید، درخواست اعسار مهریه یا دفاع در مقابل آن راهکار قانونی قابل اتکایی است. اما همین راهکار نیازمند دقت، ارائه مدارک دقیق، دفاع مستدل و وکیلی کاردان است.